کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری مردم ایران قسمت 28

 

خرید خدمت-فروختن خدمت کارمند به اداره-پرداخت پول برای نرفتن به خدمت سربازی

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

دَم کسی را دیدن-رشوه دادن-آجیل دادن

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد
پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام
پشتک چار کش-نوعی بازی که کسی خم شده و کسی از پشت بر کمر او می جهد-جفتک چارکش
پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

شماره ی نوشته : ٢- ۹ / ۷

در ثانی-ثانیا-دوم

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

آش و لاش(به‌کلی متلاشی‌شده، له‌ولورده)

اوف شدن((به زبان کودکان) زخم شدن، درد داشتن)

پشه زدن-نیش زدن پشه

تو سی خودت، من سی خودم-از تو به خیر و از ما به سلامت

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

ریزه میزه-ریزه پیزه

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

خودی-آشنا

خودرنگ-دارای رنگ طبیعی

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

بند و بست-ساخت و پاخت-توطئه

حدمتکار-مستخدم

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند
اتر خان رشتی(آدم پرافاده)

تق تق کردن-آواز برخورد پیاپی دو چیز به یکدیگر

 

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

چوق-چوب-تومان

راپرت کردن-گزارش دادن-خبر دادن

چغاله بادام-بادام نارس

دانش سرای مقدماتی-آموزشگاه تربیت دبیر
تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

پا سوز-عاشق شیفته

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

افندی پیزی-به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو-پهلوان پنبه
رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

پا به فرار گذاشتن-گریختن
آهوی خاور-آفتاب
خام طمع-پر طمع و حریص-پر توقع
خیط کاشتن-خطا کردن

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست
دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

خر آوردن-بدبخت شدن

 
آل آروادی-زن سخت بی‌حیا و بد‌رفتار
آیَم سایَم(گاه‌کاهی)

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

جهیز-اسباب خانه و زندگی که عروس به خانه ی شوهر می برد

چینه-دیوار گلی
دیوانه ی کسی بودن-عاشق بی قرار کسی بودن
پا بر جا-ثابت قدم-استوار

آروغ بی‌جا زدن(نابه‌جا سخن‌گفتن، نسنجیده کاری کردن)

 

حمله ای-مبتلا به بیماری غش

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن
تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن
پوست کسی را پر از کاه کردن-به طرز فجیعی کشتن

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

رد کردن-برگردانیدن-پس دادن-رفوزه کردن-از سر باز کردن-پنهانی دادن-پنهانی عبور دادن

رد دادن-به غفلت کسی یا چیزی را از زیر دست رد کردن-صرف نظر کردن

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

آب آتش زده(اشک)

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

دم بازی-چاپلوسی-تملق
زبون-حقیر-توسری خور

 

جفنگ-یاوه-سخن بی هوده-هرزه
پشکل-سرگین حیوانات اهلی
چشم روی هم گذاشتن-نادیده گرفتن-گذشت کردن
آفتابی شدن(پیدا و آشکار شدن، بیرون زدن آب قنات)

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

 

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

چلو کباب-غذایی مرکب از چلو و کباب

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

 

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی-برای کسی نقشه کشیدن-از کسی بد گفتن

دست به نقد-بی درنگ-زود-فورن

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

از سر باز کردن(دور کردن، رفع مزاحمت کردن)

 

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

تره بار-میوه ها و سبزی ها

دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

دست فروشی-شغل دست فروش
پی جور شدن-دنبال نمودن-جستجو کردن

چَخ چَخ-عیش و عشرت

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

دوندگی-سعی و کوشش

آب و خاک-میهن-دیار
به آخر خط رسیدن-به پایان کار
آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)
آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

خوش نشین-کسی که هر جا خواست اقامت می کند-ساکنان غیر زارع ده

الیسون و ولیسون-وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند

دست مزد-اجرت-مزد کار

پوز زدن-دهان زدن

از خدا بی‌خبر-ظالم-نابه‌کار

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)
تلکه بند شدن- تلکه کردن

حیوونکی-نگا حیوانکی

 
خاکستر نشین-بدبخت-سیه روز-ذلیل

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

زاغ چشم-کسی که چشمان آبی رنگ دارد

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

انداختنی(جنس نامرغوب)

آتشی شدن(از کوره در رفتن)

الانه-همین حالا-هم اکنون

خنده ی قبا سوختگی-خنده ای که برای پنهان کردن خشم و کینه می کنند

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند
زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن

پینه-وصله-پوست سخت شده

خالی بند-چاخان-دروغ گو

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

از سر وا کردن(کاری را سرسری انجام دادن)
خلاص-خارج از دنده بودن موتور

رسیدگی کردن-سرکشی و وارسی کردن

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

حلال زادگی-حلال زاده بودن-درست کردار بودن

پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری

دو به هم اندازی-فتنه انگیزی-سخن چینی
روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا
جوال پنبه آوردن-حرص و طمع زیاد داشتن-میل و علاقه ی فراوان داشتن

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف

دَم دادن-دل دادن-جرات دادن-گستاخ کردن

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است

براه-سازگار-اهل سازش-با گذشت

به درک- به جهنم
جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت
دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن

خاتون پنجره-بازیچه ای که کودکان با پنج چوب می سازند
دو دلی-تردید-بی تصمیمی

 

رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن

داغان کردن-از هم پاشاندن-متفرق کردن

 

 

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن
چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن

رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن

زیر پا کردن-پیمودن-همه جا را گشتن

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

اهل نشست-تارک دنیا-گوشه‌نشین
آب از سر گذشتن(کار از چاره و تدبیر گذشتن)

تفنگ شکاری-تفنگ ویژه ی شکار

تاتی کردن-در زبان کودکان: راه رفتن
انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود

بَزک-آرایش-چسان فسان

چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن

دو به هم زن-دو به هم انداز

رو شدن-آشکار شدن-فاش شدن
دروغ شاخ دار-دروغ بزرگ

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

 

ارواح شکمت-ارواح بابات

 

از سر کسی افتادن(عادتی را ترک کردن)

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)

رو شور-سفیداب

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن

زیپ دهن را کشیدن-حرف نزدن-دهان را بستن

خرس-چاق و درشت-تنومند

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

خط کشیدن دور چیزی-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

چشم کسی را دزدیدن-هنگام غفلت کسی کاری را انجام دادن یا چیزی را برداشتن
پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن
به هم زدن حال-موجب بالا آوردن شدن

دل کسی برای چیزی لک زدن-بسیار آرزومند چیزی بودن-سخت در حسرت چیزی بودن

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

 

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

 

 
تیار-درست و آماده
جاکن شدن-به حرکت در آمدن

دماغ سوخته شدن-بور شدن-خجالت زده شدن-ناکام شدن

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

آب از گلو پایین نرفتن(غصه و ناراحتی شدید داشتن)

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

 

چهاردیواری اختیاری-هر کس در میان چهار دیوار خانه اش آزاد است

چهره شدن-مورد توجه قرار گرفتن-گل کردن

بیا برو-رفت و آمد بسیار-معاشرت فراوان
دست پاک-درستکار

زدن به قدش-دست دادن به شیوه جاهلی که با صدا همراه است و هنگام رسیدن به توافق در انجام کاری گویند

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

خشت مال-دروغ گو-لاف زن

ته خوار-بچه باز

 

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

زیر دست-تابع-فرمان بردار

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن

بی اشتها-بی میل به غذا

حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری
درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

جُربزه-قدرت-توانایی

آویزان کسی شدن-طفیلی کسی شدن
رجز خوانی-لاف زنی-دعوی

جاری-زن برادر شوهر

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

آینه‌ی کسی بودن(یکسره از کسی تقلید کردن)
دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

پا خوردن-فریب خوردن

روگیری-چهره پوشاندن از نامحرم-شرم و حیا

از نفس افتادن-بسیار خسته و مانده شدن

زور گو-کسی که خواست های خود را تحمیل می کند

خود را به کرگوشی زدن-به نشنیدن تظاهر کردن

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

آکِله-جذام-زن سلیطه
برخورد کردن به تریج قبای کسی-گران آمدن-بی دلیل ناراحت شدن-به کسی توهین شدن

به تور کسی خوردن-سر راه کسی ظاهر شدن-گیر کسی آمدن

چوب خوردن-تنبیه شدن

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

آب رفتن(بی‌اعتبار شدن، کوچک شدن)

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

 

زرت و زورت-زرت و پرت

دل گُنده-سهل انگار

 

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن
روی هم ریختن-توطئه کردن برای پیش بردن کاری-توافق در امری-رابطه ی عاشقانه و جنسی با هم پیدا کردن

آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن

حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه
خون کسی را مکیدن-مال کسی را به تزویر غارت کردن-به کسی تعدی و ستم کردن

رگ ترکی-تعصب نژادی

 

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

خرد و خمیر-نگا. خرد و خاکشیر-له و لورده

تمدن-شهری گری- مجازن: تربیت و ادب

 

آفتابه برداشتن(دست به آب رساندن، پابرهنه وسط حرف کسی دویدن)

 

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت
چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک
خودنویس-قلمی که جوهرش را با خود دارد
 

خیار چنبر-نوعی خیار

دلسرد کردن-ناامید کردن

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

پینه-وصله-پوست سخت شده

چادر چاقچور-لباس بیرون رفتن زن با حجاب ایرانی در گذشته

تاتی کردن-در زبان کودکان: راه رفتن

پیر شَوی-عمرت دراز باد

تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن

آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)

جِر آمدن-اوقات تلخ شدن-زیر مقررات بازی زدن

ادب کردن(با تنبیه آموختن، آدم کردن)

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر
جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

به حق پیوستن-مردن

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

 

دلبخواه-به اختیار-بدون رعایت رسم و قانون

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

چار دستی-قمار چهار نفری
پیل پیلی رفتن- پیلی پیلی خوردن
به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت
پوست انداختن-از سختی چیزی به ستوه آمدن

دکان و دستگاه به هم زدن-سر و سامان یافتن-قدرت و ثروت پیدا کردن

زیر آرنجی-بالشی که هنگام دراز کشیدن زیر دست و آرنج می گذارند

بلایی به روز کسی آوردن-به کسی آزار سخت رساندن

 

تَق-صدای برخورد دو چیز به یکدیگر

بند انداختن-برچیدن موی چهره ی زنان با نخ تابیده

چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

احوال گرفتن(جویای حال شدن)
ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن
بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن
دومندش-دوم از آن
آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

آفتاب‌زردی-غروب آفتاب

دولت منزل-دولت سرا

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

خط دادن-سرمشق دادن-فکر کسی را هدایت کردن
بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

آجیل مشکل‌گشا(آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند)

 
ریختن روی دایره-روی داریه ریختن

بلا گرفته-گرفتار بلا-شیطان-شلوغ

دَقی-صدای کوبیدن چیزی به چیزی
ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

پت و پاره-ژنده-فرسوده

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

خیر ندیده-نفرینی است به معنی امیدوارم خیر نبیند

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

 

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

ازراه‌نرسیده-در همان لحظه‌ی رسیدن-به مجرد ورود

چلچل-خال خالی-ابلق

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی

پی پیش-کسی که نوبت دوم بازی مال او است

ابرو نازک کردن-ابرو تنگ کردن

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

 

چمباتمه زدن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو

جفت جنین-جفت نوزاد که پرده و غشای دور جنین است

 

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن

 

اجابت کردن معده-قضای حاجت

از کسی حساب بردن-از کسی ترس داشتن