فهرست فرهنگ لغت کوچه بازاری مردم ایران قسمت پنجم

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

 

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

اجباری-خدمت سربازی

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن

افتاده(فروتن، متواضع)
چارچار زدن-بی حیایی کردن

زیر دین رفتن-قرض دار شدن-مدیون شدن

آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

روی سگ کسی بالا آمدن-تندخویی کردن-ناسازگاری کردن

بریدن از کسی یا چیزی-دست کشیدن از چیزی-ترک کردن-قطع رابطه و دوستی

 

دمپایی-کفش راحتی خانه

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

چرند گو-یاوه گو

ذُق ذُق زدن-سوزش داشتن زخم

پا گرفتن-رشد کردن-استوار شدن-سر و سامان یافتن-رونق گرفتن

آخرین تحویل-قیامت

آن سفر(آن بار، آن دفعه)

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

خاله جان آقا-یکی از چهار زن کلثوم ننه

پف زدن-ورم کردن-بالا آمدن

 

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

دولت منزل-دولت سرا
دست به دست گشتن-هر از گاهی نزد کسی بودن-از دستی به دست دیگری رفتن
پول خرد-پول سکه ای
راستکی-واقعی

چُسک-دمپایی-کفش سبک و راحت
آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

چینه چینه خوردن-ریزه خواری کردن

تب خال-جوشی که از شدت تب دور لب پدید آید

پا زدن-حق را پایمال کردن-زیان رساندن

پشک انداختن-قرعه کشیدن

انگشت به دندان گزیدن-متحیر شدن-حسرت خوردن

از سر وا کردن-کاری را سرسری انجام دادن

پیشمرگ-فدایی-کسی که برای مرگ پیشقدم می شود

راست آمدن-درست درآمدن حدس و پیش بینی

چراغ روشن کردن-ارزان کردن جنس

تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن
دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند
جاخالی کردن-خود را کنار کشیدن

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

اسباب‌چینی(دسیسه‌چینی، توطئه‌چینی)

بستری-خوابیده در بستر-بیمار
پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود

 

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

رشته ی کلام به دست گرفتن-آغاز به سخن کردن-سخن را دنبال کردن

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

بی سر و پا-پست-فرومایه

از بن ناخن(ذخیره، بندگی، اطاعت)

آغبانو(لقبی برای زنان محتشم و بزرگ)

پساب-آبی که پیش از این در آن چیزی خیسانده یا جوشانده باشند

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

آقایی فرمودن-لطف کردن-محبت کردن

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

با پنبه سر بریدن-با نرمی و تدبیر آزار و آسیب رساندن

از پشت کوه آمدن-بی‌خبر از آداب و رسوم بودن-دهاتی بودن

از تیپ کسی بودن

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

تاخیر بردار-قابل عقب انداختن
بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

 
چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف

حق بردن-رشوه بردن-از راه حق و حساب گرفتن-درآمدی منظم داشتن

چراغ پا شدن-بر روی دو پا ایستادن اسب

برقی-دستگاهی که با برق کار می کند-به سرعت-با شتاب

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن
زیر بال کسی را گرفتن-به کسی کمک کردن

توی گود نبودن-در متن موضوع نبودن-اطلاع دقیق نداشتن-در حاشیه بودن

آستین بالا زدن-آماده شدن-به کاری برخاستن-پا پیش گذاشتن

 

چل و چو افتادن-شایعه در دهان مردم افتادن
تخمه بو دادن برای کسی-چاپلوسی کردن برای کسی

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

به تنگ آمدن-به ستوه آمدن-خسته شدن
حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

درد و بلا-نفرینی است چون زهر مار-کوفت-مرض و مانند این ها

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن
رقاص خانه-دشنام گونه ای برای برخی جاها-جاهای بی حساب و کتاب و شلوغ و پلوغ

افتاده-فروتن-متواضع

پس نشستن-عقب نشینی کردن

پشم نداشتن کلاه کسی-اعتبار نداشتن-کاری از کسی برنیامدن

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

افت کردن(کاهش یافتن، کم شدن)

 
از خشت افتادن(بدنیا آمدن)

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد

دماغ چاقی-احوال پرسی

خط هوایی-راه هوایی-مسیر هواپیما

چفت کردن-با زنجیر بستن

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار

ریش در دست کسی دادن-اختیار خود را به دیگری سپردن-کار خود را به دیگری واگذار کردن

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

 

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

دهن کجی-ادا و شکلک به قصد مسخره کردن-بی اعتنایی

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

بیرق کسی نخوابیدن-همواره کامروا بودن-پایدار بودن دولت و شکوه

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

چوب پا-دو چوب بلند که پا در میان آن ها کنند و با آن ها راه روند

دسته-ساعت دوازده
ابتدا به ساکن(ناگهانی، بی‌مقدمه)
روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

پشتک زدن-معلق زدن-رنگ عوض کردن-تغییر عقیده دادن

 

چشم واسوخته-چشم برتافته

 
تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

خیس گذاشتن-در آب ریختن آرد برای تهیه ی خمیر

پا به فرار گذاشتن-گریختن
جَلَب-حقه باز-موذی-تقلبی-زن نا به کار

به درک- به جهنم

چروک-چین و شکن

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن

این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

بز رو-راه باریک و پرپیچ و خم در کوه و جنگل

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

دو زاری-سکه ی دو ریالی

آش کشک خاله-کار ناگزیر-تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد

تاج گل به سر کسی زدن-کار نیکی در حق کسی کردن

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

پای کسی حساب کردن-به حساب کسی گذاشتن

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

چرکمرده-نگا. چرکمُرد

چغلی کردن-شکایت کردن

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

دل آشوبه گرفتن-دچار حالت تهوع شدن

خایه مالی کردن-چاپلوسی کردن-نگا. دستمال ابریشمی داشتن

دل خواستن-آرزو داشتن-مایل بودن

 

داد و هوار-داد و فریاد

راسته چینی-چیدن ساده و آسان

 

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

آشوب شدن دل-دچار تهوع شدن
 

آب از لب و لوچه‌ی کسی سرازیر شدن(تمایل شدید داشتن، به طمع افتادن)

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

چای کاری-کشت و زرع چای

جنگ حیدری و نعمتی-جنگ میان دو تن یا دو دسته

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن

حساب کردن-پرداختن خرج

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد
دوگلاسی-سبیل نازک قیطانی

 

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

پَر جبرئیل-چیز کمیاب و نادر-پول

جان در یک قالب-نهایت دوستی و صمیمیت
جِر خوردن-پاره شدن

آشغالی-سپور

دل کسی آمدن-دل آمدن

خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه
استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)
اُریب-کجکی-یک بر-یک ور

آمد نیامد-فرخنده بودن و نبودن

 

بکن نکن-امر و نهی

از سرما چاقو دسته کردن(به پهلو دراز کشیدن و زانوها را روی شکم جمع کردن و دست‌ها را میان پاها فرو بردن)

 

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

بی پرده-رک و صریح-آشکار

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

رج زدن-ردیف ایستادن-صف بستن-نوشتن مشق به ترتیب عمودی

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن

خر با تشدید-بسیار احمق-الاغ تمام عیار

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن
بز دل-ترسو
در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

حق به جانب-دارای ظاهر مظلومانه و دروغین
آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

 
تریاکی-معتاد به تریاک

رخصت خواستن-اجازه خواستن

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

دل و دماغ-دل و حوصله

رُک زده-زل زده-خیره شده

تلمبار- تل انبار

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

رنگ شدن-گول خوردن

زدن رای کسی-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

چتری-به شکل نیم دایره-قوسی

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

 

بلا گردان-چیزی یا کسی که جلوی آسیب و زیان را می گیرد

چانه لغی-راز داری نکردن

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

زحمت دادن به خود-خود را به زحمت انداختن

چروکیدن-چین دار شدن

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن-ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

اردنگ(تیپا، لگدی با نوک پا)

چیز خور شدن-مسموم شدن

 

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

آب شدن قند توی دل-لذت بسیار بردن

 

در خط چیزی بودن-در فکر و نقشه ی کاری بودن

چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن

تاریخچه-تاریخ مختصر

چشم باباقوری-نابینا-کور

انسان بودن-شریف و درست بودن

جور-هم طراز-اخت-هم زبان
جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

درز گرفته-کوتاه کرده

چرت زدن-گرفتار غلبه ی خواب بودن

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

دراز کش-افتاده-خوابیده

دله-ظرف حلبی

 

جریحه دار شدن-زخمی شدن-دل شکسته شدن-رنجیده شدن

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

جا گرفتن-مستقر شدن-پنهان شدن

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

زن ِ سفری-زن فاسد و بی عفت

از پاشنه در آوردن-به هر گوشه و کنار سر کشیدن

خانم باز-مرد معاشر با زنان هرزه

باریک اندام-لاغر و ظریف

دلگشاد-بیرون آمده از غم و اندوه

خداحافظی کردن-به درود گفتن

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

 

 

باد زدن-با ایجاد جریان هوا خنکی یا اشتعال پدید آوردن

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

از زیر کار در رفتن-تن زدن و نپذیرفتن کاری-کار را جدی نگرفتن
در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن

 
پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

به یک تیر دو نشان زدن-با یک اقدام دو کار انجام دادن-با یک کار دو نتیجه گرفتن

 

پا گرد-محل چرخیدن پله ها

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

دُم عَلم کردن-اظهار وجود کردن-حالت تعرض به خود گرفتن

افسرده‌بیان-بی‌هوده و بی‌مزه‌گو

 

 

به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه
رخت و پَخت-لباس ها-پوشاک
جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن

خرج از کیسه ی خلیفه کردن-از مال دیگران خرج کردن

خواب گرد-کسی که در خواب راه می رود

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

دیدن دم کسی-دم کسی را دیدن

چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن
چراغ پا ایستادن-به انتظار ایستادن
داشتن-مشغول بودن
چشم دیدن کسی را نداشتن-تاب دیدن موفقیت و خوشی کسی را نداشتن-از کسی بدش آمدن

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

 

از بز حرام‌زاده‌تر-سخت‌گریز و حیله‌گر
اینجانب-تعبیر گوینده یا نویسنده از خود

دورادور-اطراف-پیرامون-گرداگرد
پیمانی-استخدام غیر رسمی

 

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

زبان در قفا-زبان پس قفا

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن
دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

چرسی-آدم معتاد-افیونی

 

بز دل-ترسو

بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

بلا به دور-بلاها دور باد

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

چار دست و پا رفتن-راه افتادن کودکان که تازه به راه افتاده اند

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

حاجی-به زیارت مکه رفته-نوعی خطاب عام

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

از بام خواندن و از در راندن(خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن)

دوز و کلک-توطئه-مقدمات طرح کاری نامشروع

چس و فس-اسباب خرده ریزه ی ناقابل-خرت و پرت

 

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

زیر انداز-پارچه ای که زیر پای کسی یا زیر چیزی گسترانند

پچ پچ-نجوا-حرف زیر گوشی

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

حرفشان شدن-مشاجره ی لفظی پیدا کردن-اختلاف پیداکردن بر سر چیزی

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

چل زن-زن کوتاه قد

راه بندان-حالت بسته بودن راه-قطع رفت و آمد

دم بازی-چاپلوسی-تملق

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

چروک انداختن-چین انداختن
دوغ و دوشاب یکی بودن-فرقی میان خوب و بد نبودن

رها کردن به امید خدا-دست کشیدن و به جریان روزگار واگذار کردن
دک و پوز-دهان و لب و دندان