دف، سازی کوبه ای در موسیقی ایرانی است که از حلقه ی جوبی تشکیل شده که پوست نازکی بر روی آن کشیده شده و نوازنده با استفاده از انگشت بر روی آن ضربه می زند. ساز دف، سازی مشابه دایره است اما با اندازه ای بزرگتر و صدایی بم تر.
ساز دف یکی از آلات موسیقی در ایران باستان و کشورهای همسایه ی ایران است که در قدیم از پوست حیوانات، یک قاب چوبی، و یک زنجیر ساخته می شد.
زنجیر مورد استفاده شامل تقریبا چهل حلقه است که درون قاب چوبی قرار می گیرد. این حلقه ها که در فاصله هایی برابر با یکدیگر قرار گرفته اند، در هنگام نواختن زنگی گوش نواز ایجاد می کنند که در کنار صدای اصلی ساز، ترکیبی زیبا و دلنشین پیدا میکند. در قسمتی از حلقه ی چوبی ساز، سوراخی وجود دارد که نوازنده زمان اجرا، برای تسلط بیشتر بر ساز امگشت شست خود را درون این فرورفتگی قرار می دهد و دف را نگه داشته و با بقیه ی انگشتان هر دو دستش بر روی پوست می کوبد. همزمان با نواختن با انگشتان دست، نوازنده با حرکت دست، تکان هایی به ساز می دهد که باعث ارتعاش حلقه های فلزی شده و صدایی زنگ مانند تولید می کند. صداهای تولید شده در هنگام نواختن ساز دف، ارتفاع مشخصی ندارند.
ساز دف در زمان قدیم بیشتر در محافل عرفانی و خانقاه ها استفاده می شده است، اما به مرور زمان جای خود را در بیشتر سبک های موسیقی ایرانی از جمله موسیقی دستگاهی، مقامی، فولکلور و تلفیقی و .. پیدا کرد.
از قدیم تا به امروز ساز دف در ناحیه ی کردستان بیشترین رواج را داشته و دارد. اما در حال حاضر در شهرها و مناطق دیگر نیز مورد استقبال علاقمندان موسیقی قرار می گیرد. ساز دف در استان کردستان، به عنوان ساز مخصوص مراسم ذکر دراویش طریقت قادریه به کار می رود.
ساز دف در فرهنگ نامه ی دهخدا در دسته بندی سازهای ضربی بزمی و دارای بدنه ی کوتاه قرار گرفته است. در دسته بندی امروزی سازهای موسیقی نیز، جزو سازهای دارای پوست یا ممبرافون ها (memberaphones) قرار داده می شود که به همراه ساز دایره از ممبرافون های کوبه ای و یک طرفه با بدنه ی قاب مانند هستند.
تاریخچه دف
دف یکی از سارهایی است که از زمان قدیم رایج و محبوب بوده است و بخاطر سادگی ساختمان و نوازندگی آن مورد علاقه ی هنردوستان بوده است. کلمه ی دف یک کلمه ی اصیل به زبان عبری به معنای کوبیدن است. با نگاه به مسیری که این ساز به عنوان یک ساز پایه ای از گدشته تا به امروز طی کرده است، متوجه خواهیم شد این ساز با صدای طرب انگیزش به جغرافیا یا فرهنگ خاصی تعلق نداشته است.
همواره در سرزمین ها و فرهنگ های مختلف، ساختن و نواختن این ساز رایج بوده است و ریشه ی این ساز را نمی توان به هیچ سرزمین، قومیت یا فرهنگ خاصی نسبت داد. ساز دف در فرهنگ های مختلف و بین هر قوم و قبیله، باتوجه به آداب و رسوم همان قوم مورد استفاده قرار می گرفته است و کاربرد بخصوصی داشته است.
در بعضی از فرهنگ ها دف به عنوان آلت موسیقی در مراسم شادی و جشن مورد استفاده قرار می گرفته است. در بعضی دیگر از قبایل از دف در جنگ ها و میادین کارزار استفاده می شده است، و بعضی دیگر نیز برای برگزاری مراسم مذهبی از این ساز استفاده می کرده اند. حتی در بعضی از فرهنگ ها معتقد بودند باید برای دف قربانی کنند یا زمان نواخته شدن دف برای ادای احترام به ساز و نوازنده، گوسفندی قربانی کنند.
در قرن سوم پیش از میلاد مسیح، مردم مصر باستان که در دره ی نیل زندگی می کردند، هر روز در معبدهای خود مراسم مذهبی برگزار می کردند که با همراهی سازهای مختلف و صدای انسان انجام می شد. تقریبا 1500 سال پیش از میلاد مسیح، حضرت موسی کنار کاهنان مصری، آموزش موسیقی و علوم مختلف دیده بود. در همان زمان بین سازهایی که نواخته می شد، سازی وجود داشته است به نام توف که به احتمال قوی همان دف امروزی می باشد.
یکی از دانشمندان و محققان ترک نیز در این زمینه نقل کرده است که ساز دف در عروسی حضرت سلیمان با بلقیس نواخته می شده است. نشانه های دیگری نیز از وجود ساز دف در زمان های قدیم و در میان مردم وجود دارد، از جمله تصاویر حجاری شده بر خرابه های باستانی آسوره که تعدادی نوازنده را درکمار یکدیگر نشان می دهد و ساز تصویر شده ی این نوازندگان بسیار شبیه به دف امروزی می باشد. یا تصویر کاهنان یک معبد که در کنار تعدادی دف نواز و چنگ نواز، مشغول قربانی کردن می باشند.
روایاتی نیز از زمان های کهن در ایران باستان وجود دارد که در مراسم جشن نوروز و تحویل سال پارسیان در دوره های هخامنشی و ساسانیان، ساز دف نواخته می شده است. یکی دیگر از کتب باستانی که درمورد دف در آن صحبت شده کتاب مزامیر حضرت داوود است. در مزمور 149 نوشته شده: خداوند را ستایش نمائید … اسم او را به سرنا ستایش نمائید او را با رقص و دف و بربط تزمیر نمائید، … خدا را در قدس او تسبیح بخوانید او را با دف و رقص تسبیح بخوانید.
در زمان قبل از ورود اسلام به ایران، دف در موسیقی ایرانی و کردی وجود داشته است، تا جاییکه هنوز هم رد پا و نشانه های آن در موسیقی کردی حضور دارد. اما پس از ورود اسلام و با حرام شدن موسیقی، دف تنها در خانقاه ها و تکیه های کردستان به بقای خود ادامه داد و برای زمانی طولانی در حدود 13 قرن فقط، در کنار دراویش کردستان و در خانقاه ها به حیات خود ادامه داد و با سماء دروایش همراه شد، تا جایی که ذکرهای دراویش هرکدام ریتمی مخصوص در دف دارند و هر ذکری مقام خود را دارد که مقام های دف نام دارند.
مقام‌های دف در طرایق کسنزانی و قادری و دیگر طرایق از ۷ تا ۱۰ مقام اصلی هستند. محدودیت دف به محافل عرفانی تا سال 1353 همچنان ادامه داشت تا اینکه با عزم محمدرضا لطفی و تلاش های بیژن کامکار، ساز دف پس از سال ها و قرن ها در موسیقی سنتی غیر عرفانی و در اجراهای عمومی موسیقی ایرانی مورد استفاده قرار گرفت.
معنای لغوی کلمه ی دف و ریشه ی معنایی آن
در ”برهان قاطع“ درباره ی لغت دف نوشته شده:”دف به معنی چنبری باشد که پوست بر آن چسبانند و قوالان نوازند.“ در حاشیه‌ی برهان مصحح دکترمعین نیز گفته شده است: ”به این معنی در عربی دُف (از آلات طرب) از عبری تَفْ (taf)، مشتق از تَفَفْ (tafaf)به معنی زد و کوبید، است“ باز در همین حاشیه آمده است: ”دف واژه‌ی «سومری» است و در اصل دوب (dub) بوده است. دوب در زبان سومری به معنی لوحه وخط است. از این زبان وارد «اکدی» شده duppu و tuppu گردیده و از این زبان‌ها وارد «آرامی» شده،dup گردیده و نیز به معنی لوحه و صفحه گرفته شده. بعدها در زبان عربی دُف (dof) شده؛ و به معنیلوحه نیز به کار رفته است.“
آقای هوشنگ جاوید، پژوهشگر در زمینه‌ی مردم شناسی و موسیقی محلی، می‌گوید: ”دَپ (dap)، باتِر (bater)، دوب (dub)، دایره (dayere )، تبوراک (taburak) نام‌های ایرانی دف در قرونمختلف است و در فرهنگ موسیقایی جهان عرب از دف با نام‌های غربال، بَندیر، مِزهر، تریال و غیره یادشده است. لغت Adapo در زبان «بابل آشوری» معادل تَف آرامی و عبری است که همان دُف عربی،دَپ با ریشه‌ی فارسی و دف مصطلح امروزی است. این ساز کوبه‌ای، از کهن‌ترین آلات موسیقی درتمدن‌های باستانی است که، امروزه در موسیقی آیینی ایران نقش اساسی دارد.“
ساز دف در چه کشورهایی رواج دارد؟
ساز دف در قاره آسیا بیشتر از بقیه ی قاره ها رواج دارد، با اینحال در کشورهای زیادی باتوجه به سبک و نوع موسیقی بومی آن کشور، از ساز دف استفاده می شود. در قاره ی آسیا کشورهای متعددی از ساز دف در موسیقی خود استفاده می کنند:
- کشورهای شمال و شمال شرقی آسیا از جمله ژاپن، تابلند، تایوان و …
- کشورهای استقلال یافته از شوروی سابق از جمله: ارمنستان، تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان و ..
- کشورهای واقع در شرق ایران از جمله: افغانستان، پاکستان و..
- کشورهای اطراف خلیج فارس از جمله: عمان، بحرین، قطر و…
- کشورهای واقع در غرب ایران: عربستان، عراق و کویت
- ترکیه
- کشورهای اروپایی از جمله: آلمان، جنوب اسپانیا و آمریکا
عموما در تمامی کشورهای گفته شده در بالا اصول نواختن ساز دف یکی است، بجز در مواردی خاص از جمله ازبکستان که ساز را بین دو پا قرار داده و از انگشتان دست برای نواختن آن استفاده می کنند. یا در عربستان که شیوه ی نواختن ساز به همراه هلهله و خوشحالی است. اما نکته ی قابل توجه اینجاست که در سرزمین های دیگر بجز ایران و بخصوص سرزمین های عرب نشین، ساز دف از نظر ریتم محدود است و تنوع چندانی در نواختن آن وجود ندارد.
دف در ایران
ساز دف در ایران بیش از هر سرزمین دیگری شکوفا شد و به کمال رسید. تا جاییکه ساز دف به یکی از سازهای ارکستری و ملی ایران تبدیل شد، نت های آموزشی ویژه ی خود را پیدا کرد و به علاقمندان این ساز آموزش داد شد. گستردگی دف در ایران به حدی است که تقریبا در همه ی شهرهای ایران رواج دارد. به عنوان نمونه در موسیقی فولکلور خراسانی از دف استفاده می شود، منشا حضور دف در خراسان به مهاجرت کردها، علی الخصوص کردهای قوچان به به این منطقه برمی گردد.
همچنین در شمال ایران و استان های گیلان و مازندران نیز دف نواخته می شود که باز هم ریشه در مهاجرت کردها به این مناطق از جمله تالش، ماسال، رودبار، گالش و… دارد.
در شهرهای مرکزی مانند تهران، اصفهان، شیراز، کرمان و … نیز دف به روش های گوناگونی نواخته می شود. در شهرهای جنوبی مانند اهواز و آبادان هم نوعی دف وجود دارد که طبق آدام و رسوم محلی، وقتی شخصی در دریا غرق می شود، کنار ساحل دف می نوازند، چون معتقدند با نواختن دف، جنازه ی فرد به ساحل بازخواهد گشت.
با این وجود منطقه ای که در آن دف به اوج کمال و مرتبه ی بلند خود رسیده است، کردستان و کرمانشاه می باشد. ساز دف در این مناطق بسیار پر رواج و موردعلاقه ی مردم است تا حدیکه با آمدن نام دف، نام کردستان نز برای همگان تداعی می شود.
انواع دف
ساز دف مدل های مختلفی دارد که در ظاهر و جنس با یکدیگر متفاوت هستند:
دف خورشیدی
این مدل دف، پوستی با دانه های برجسته دارد که نوازنده را قادر می سازد تا افکت های صوتی ویژه ای را با توجه به سلیقه ی خود به سبک نوازندگی اش بیافزاید. دف حبیبی خورشیدی هم مثل دف های الیت یا ساده ی حبیبی در سایزهای مختلفی طراحی و تولید می شود: سایز 4/4 یا استاندارد با قطر کمانه ب 53
- ¾ با قطر کمانه ی 50
- 2/4 با قطار کمانه ی 44
- و ¼ با قطر کمانه ی 35
پوست به کار رفته بر کمانه ی این دف مصنوعی بوده و کیفیت خیلی بالایی دارد، این پوست در مقابل عواملی مانند رطوبت یا تغییر دما، مقاومت بالایی دارد، صدایی با کیفیت تولید میکند، و به راحتی از کوک خارج نشده و کوک خود را حفظ می کند.
در سری های جدید دف حبیبی خورشیدی، رنگ آمیزی کمانه متناسب با رنگ و شکل پوست انجام می شود. حلقه های زنجیر این مدل دف هم از فلز با کیفیت ساخته می شوند و بسیار تمیز به یکدیگر اتصال یافته اند که تکان خوردن آن بهترین افکت صوتی ممکن را ایجاد می کند. برای خرید این ساز حتما وجود هولوگرام حبیبی و سریال ساز را که درون کمانه و نزدیک به شصتی قرار دارد، چک نمایید.
دف کوکی
این مدل دف که به آن دف حدادی هم گفته می شود، 770 گرم وزن داشته، قطر آن 53 سانتی متر و و پهنای کمه ی آن 5.6 سانتی متر است. دف کوکی کمانه ای دو تکه دارد، یعنی کمانه از دو تکه چوب که روی یکدیگر پرس شده اند ساخته می شود، اصطلاحا به این ویژگی دو کمه نیز می گویند
در دف کوکی، کمانه با چوب آیوس آفریقایی ساخته می شود که حالت کشسانی مطلوبی دارد و همچنین مقاومت آن زیاد و وزن آن کم است. بخش انگشتانه ی دف کوکی به شکل یک فرورفتگی در قسمت کمه ساخته می شود که به دلیل نبود قسمت اضافه باعث می شود ساز ظاهری یکدست و زیبا پیدا کند.
دف رکوردینگ
دف رکوردینگ جزو سازهای ساخته شده در کارگاه استاد مسعود حبیبی می باشد. این دف یکی ار مدل های دف حرفه ای است که بیشتر برای نوازندگان حرفه ای و جدی این ساز مناسب می باشد. باتوجه به ویژگی های ساختمان و صدای دف رکوردینگ، این دف برای اجراهای زنده به شکل تک نوازی یا هم نوازی و یا صبط های استودیویی و هرگئنه فعالیت حرفه ای نوازندگی مناسب خواهد بود.
این دف ها در دو اندازه ی 4/4 و ¾ ساخته می شوند که قطر کمانه ی اندازه ی بزرگتر، 53 سانت و اندازه ی کوچکتر 50 سانت است. این مدل دف در مقایسه با بقیه ی مدل های دف حبیبی کمانه ای پهن تر دارد.
اندازه ی پهنای کمانه ی دف رکوردینگ 5.5 سانت است و به همین دلیل صدایی با حجم بیشتر تولید کرده و برای استفاده در ارکسترهای بزرگ و هم نوازی با سایر سازها مناسب خواهد بود. جنس این کمانه نیز از چوب مرغوب است و به شکل چهل تکه و سبک ساخته می شود تا نوازندگان راحت تر بتوانند تکنیک های خاص را بر روی آن اجرا کنند.
جنس پوست این دف نیز مصنوعی بوده و برجستگی های ریزی دارد که برای ایجاد صدایی متفاوت می تواند مناسب باشد. حلقه های داخل کمانه نیز از جنس فلز مرغوب هستند و به همین دلیل صدایی مناسب و با طنینی خاص ایجاد می کنند.
دف رکوردینگ، آوازه ای شیب دار دارد که در انتهای کمه قرار گرفته است. زنجیرها هم در فاضله ی سه سانتی پوست و درون کمانه قرار گرفته اند که باعث می شود هنرجویان کم تجربه تر به راحتی بتوانند از بوجود آمدن صداهای اضافه جلوگیری کنند. کیفیت خوب زنجیر و استحکام آن نیز یک ویژگی بسیار خوب برای نوازندگان حرفه ای به حساب می آید.
دف کیوان ¾
دف کیوان ¾ در مقایسه با سایز استاندارد یا 4/4 اندازه های کوچکتری دارد و وزن آن نیز کمتر است، به همین دلیل برای نوازندگان نوجوان و کم سن مناسب تر است.
سایز و وزن مناسب این دف به هنرجویان جوان کمک می کند، راحت تر روی اجرا و فراگیری مهارت ها و تکنیک های مختلف تمرکز کنند. پهنای کمانه ی دف کیوان ¾ اندازه ای استاندارد دارد، اما به گونه ای ساخته شده که وزن آن بطور قابل توجهی کمتر شده است. پوست به کار رفته در این دف نیز پوست مصنوعی بسیار باکیفیت است و برای حداقل سه تا چهار سال بدون هیچ اشکالی مناسب خواهد بود. برای راحتی و کنترل بیشتر درحال نوازندگی، شستی این ساز فرورفتگی نسبتا عمیقی دارد که انگشت نوازنده به سادگی داخل آن قرار می گیرد.
مطرح ترین چهره های دف نوازی
از مطرح ترین و چیره دست ترین نوازندگان دف ایرانی باید به بیژن کامکار و مسعود حبیبی اشاره کرد. هژار زهاوی میز چهره ای بین المللی در نوازندگی دف است.
سوالات متداول درباره ی یادگیری دف
در ادامه‌ی این مقاله، به سؤالات مشابه و بسیار پر تکراری که برای هنرجویان عزیز در ابتدای کار پیش خواهد آمد، پاسخ داده‌ایم. برخی از این سؤالات که ممکن از به ذهن همه خطور کند، عبارت است از:
- چه متدهایی برای آموزش دف وجود دارد؟
- آیا نواختن دف دشوار است؟
- آیا یادگیری این ساز برای من دیر نشده است؟
- از چه زمانی نیاز است تا ساز خود را خریداری کنم؟
- در حال حاضر قیمت یک دف به طور متوسط چقدر است و من به چه نوع سازی نیاز دارم؟
- ویژگی‌های یک ساز خوب چیست؟
- آیا کودکان نیز می‌توانند نواختن این ساز را شروع کرده و بیاموزند؟
- قبل یا همزمان با فراگیری دف، چه دروس دیگری، در یادگیری و نواختن این ساز به من کمک خواهد کرد؟
- چه مدتی طول می‌کشد تا من بتوانم این ساز را در حد قابل قبولی یاد بگیرم و بنوازم؟
- شیوه آموزش دف چگونه است؟ آیا در طی دوره آموزشی، به ناگهان دروس دشوار خواهد شد؟
در ادامه با ما همراه باشید تا پاسخ این ده سؤال متدوال را برای شما شرح دهیم.
۱. چه متدهایی برای آموزش دف وجود دارد؟
برای آموزش این هنر جذاب، کتاب‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید مطالعه کرده و از آنها بهره ببرید. مانند: کتاب شیوه دف نوازی آقای مسعود حبیبی، در مکتب دف نوازی آقای عرفان به امید حق و صد درس دف مجید وطنیان.
۲. آیا نواختن دف دشوار است؟
به طور کلی، نمی‌توان گفت که آموختن یک ساز آسان است یا دشوار. برای نواختن هر کدام، بایستی به صورت روزانه تمرین داشته باشید. نواختن هر سازی، به دو عامل اصلی زمان و تمرین نیاز دارد. سازهایی مانند پیانو یا سنتور، از آنجایی که از قبل کوک شده‌اند، در همان ابتدا صدایی بسیار دلنشین دارند. اما نواختن سازی مانند ویولن که هنرجو، خود بایستی صدای مورد نظر را ایجاد کند، کمی سخت‌تر بنظر خواهد رسید.
۳. آیا یادگیری این ساز برای من دیر نشده است؟
شروع آموختن موسیقی در هر سنی، خوب است. بقول معروف، ماهی را هر وقت از آب بگیرید تازه است!
۴. از چه زمانی نیاز است تا ساز خود را خریداری کنم؟
قبل از تهیه ساز خود، باید حتماً با استاد خود مشورت کنید. به طور معمول، بعد از جلسه دوم یا سوم، بهتر است که ساز خود را داشته باشید.
۵. در حال حاضر قیمت یک دف به طور متوسط چقدر است و من به چه نوع سازی نیاز دارم؟
قیمت دف با پوست طبیعی را از ۶۰۰۰۰ تومان، و با پوست مصنوعی را از ۴۰۰۰۰ تومان می‌توانید در بازار پیدا کرده و تهیه کنید. قبل از خرید، حتماً با استاد خود مشورت کرده و زیر نظر او، دف مناسب خود را تهیه نمایید. بهتر است همیشه، ساز خود را از سازندگان آن ساز، خریداری نمایید، زیرا به صرفه‌تر و مطمئن‌تر خواهد بود.
۶. ویژگی‌های یک ساز خوب چیست؟
تاب نداشتن کمانه‌ی ساز، مهم‌ترین ویژگی یک دف می‌باشد که باید حتماً به آن توجه بسیار شود.
۷. آیا کودکان نیز می‌توانند نواختن این ساز را شروع کرده و بیاموزند؟
بلی. دف، سازی است که در سایزهای کوچک نیز، مخصوص کودکان ساخته می‌شود، لذا کودکان عزیز و علاقمند، از سنین پایین نیز می‌توانند یادگیری دف را آغاز کنند.
۸. قبل یا همزمان با فراگیری دف، چه دروس دیگری، در یادگیری و نواختن این ساز به من کمک خواهد کرد؟
آموختن مبانی موسیقی (خصوصاً وزن خوانی)، به یادگیری شما کمک شایانی خواهد کرد. علاوه بر آن، گوش دادن به آثار صوتی شامل تکنوازی یا گروه نوازی دف، و خواندن کتاب‌های مربوط به موسیقی نیز، در این امر، مؤثر خواهد بود.
۹. چه مدتی طول می‌کشد تا من بتوانم این ساز را در حد قابل قبولی یاد بگیرم و بنوازم؟
دوره مقدماتی یادگیری دف حدود هفت ماه به طول می‌انجامد، که البته این زمان، بسته به میزان تمرین و تلاش هنرجو، متفاوت خواهد بود. برای یادگیری دوره متوسطه تا عالی، حدود یکسال و نیم تا دوسال زمان نیاز است.
۱۰. شیوه آموزش دف چگونه است؟ آیا در طی دوره آموزشی، به ناگهان دروس دشوار خواهد شد؟
شیوه آموزشی همه‌ی سازها یکسان است و به تدریج، از آسان به دشوار تغییر میکند. در صورت تمرین کردن به صورت مرتب و روزانه و فراگیری کامل درس‌ها، دروس جدید برای شما بسیار ساده خواهد بود.
پاسخ به چند سؤال پر تکرار دیگر درمورد دف
آیا بعد از یادگیری دف، می‌توان سازهای کوبه‌ای دیگری را نیز همانند تمبک و دایره، نواخت؟
تکنیک‌های نواختن هر ساز کوبه‌ای، مختص به همان ساز است. البته نواختن هر ساز، دیدی وسیع‌تر و جامع‌تر، به منظور یادگیری سازهای هم خانواده خود خواهد بخشید و این مساله، در مورد سازهای کوبه‌ای ایرانی نیز صدق میکند. لذا با یادگیری دف نوازی، هنرجو با ریتم، نحوه ضربه زدن به پوست و حس ریتمیک موسیقی ایرانی آشنا می‌شود و این امر، به افزایش شعور نوازندگی دیگر سازهای کوبه‌ای ایرانی، کمک شایانی خواهد کرد. در نتیجه یادگیری سازهای مشابه دف، همانند دایره، نسبت به تمبک، که خود دارای تکنیک‌های پیچیده‌ای است، راحت‌تر خواهد بود.
آیا کودکان هم می‌توانند نواختن ساز دف را یاد بگیرند؟
بله. کودکان نیز می‌توانند نواختن دف را به راحتی فرا بگیرند و حتی گاهی از بزرگسالان نیز بهتر بنوازند! و این مطلب را کودکان محلی کردستان و کرمانشاه ثابت خواهند کرد. در تهران نیز آموزشگاه موسیقی پارس به مدیریت آقای ناصر نظر، چند سالی است که گروه‌های بزرگ دف نوازی کودکان و نوجوانان را، به رهبری آقای امیر مقرب صمدی تشکیل داده و اجراهای بی تظیری نیز در تالارهای بزرگ داشته است.
چه مدت طول می‌کشد تا بتوان نواختن ساز دف را به طور کامل فرا گرفت؟
به این سؤال نمی‌توان یک پاسخ قطعی داد. مواردی نظیر مقدار و برنامه تمرین روزانه هنرجو، استفاده از شیوه‌های مناسب برای یادگیری دف، استفاده از منابع مناسب آموزشی و … وجود دارد که روی مدت زمان یادگیری دف، تأثیر خواهد گذاشت. ولی بطور کلی اگر هنرجو، علاوه بر توجه کامل به توضیحات استاد دف خود و انجام تمرینات به طور منظم و مداوم، همراه با استفاده از منابع مختلف آموزشی، نظیر کتاب و سی دی، شنیدن مداوم آثار دف نوازی استادان بزرگان، همراه با داشتن اراده و دقت، می‌تواند ظرف مدت زمان حدود هشت ماه تا یکسال، در حد متوسط، دف نوازی کرد.
آیا یادگیری دف نوازی، تنها از طریق مطالعه کتاب یا دیدن سی دی امکان پذیر خواهد بود؟
مسلماً یادگیری کامل هیچ سازی، صرفاً از طریق کتاب و یا سی دی خود آموز امکان پذیر نیست. مجموعه کاملی از منابع آموزشی همراه یکدیگر، همانند کلاس ساز، کتاب و نت، سی دی صوتی و تصویری، مقالات تخصصی و… نیاز است تا هنرجو بتواند سازی را به طور کامل بیاموزد.
داشتن تنوع در کتاب‌های آموزشی، و در درجات بالاتر، در دسترس بودن نت‌های قطعات مختلف یک ساز، بسیار حائز اهمیت است. درحال حاضر، یافتن کتب آموزشی، ساده‌تر از یافتن نت قطعات تخصصی سازها در ایران است.
آیا دف نوازی هم، مانند دیگر سازها، نت موسیقی دارد؟
بله. البته نت نویسی سازهای ملودیک، مانند تار، سنتور و یا پیانو، روی پنج خط حامل و با استفاده از هفت نت اصلی دو تا سی و فواصل زیر و بم بین آنها می‌باشد. اما برای نت نویسی سازهای کوبه‌ای مانند دف، به دلیل ریتمیک بودن موسیقی، احتیاجی به این نوع نت نویسی نمی‌باشد. در شیوه آموزش دف مشق عشق، برای یادگیری اصول ریتم دف نوازی، از شیوه نت نویسی روی یک خط حامل استفاده شده که یادگیری دف نوازی را برای هنرجو ساده‌تر میکند.
کلاس‌های دف بهتر است به صورت چند جلسه در هفته باشد، و مدت زمان هر جلسه چقدر است؟
معمولاً کلاس‌های موسیقی، هفته‌ای یکبار تشکیل می‌شود، ولی مدت زمان آن بستگی به تشخیص مدرس دارد. از نظر من نیم ساعت، مدت زمان مناسبی خواهد بود. نکته مهم و قابل توجه این است که انجام تمرینات مداوم در فاصله‌ی بین کلاس‌ها، اصلی‌ترین عامل پیشرفت شما می‌باشد.
آیا فیزیک بدنی در دف نوازی مهم است؟
در دف نوازی، فیزیک بدنی اهمیت چندانی ندارد. بدیهی است که با توجه به تحرک بالای نوازنده دف، افراد با اندام متناسب، راحت‌تر از سایرین این ساز را خواهند نواخت. البته این بدان معنا نیست که افراد لاغر یا چاق، از نوازندگی دف عاجز باشند. نوازندگان توانای بسیاری نیز بوده‌اند که اندام چندان متناسبی نداشته‌اند.
به قول یکی از دوستانم، همان طور که صدای انسان‌ها با هم متفاوت است، صدای سازها نیز باهم تفاوت دارد. داشتن تفاوت در صدای دف شما با صدای دف نواخته شده در یک آهنگ امری طبیعی است. ممکن است صدا زیر یا بم داشته باشد.
نمی‌توان انتظار داشت که هنرجو در ابتدای کار، بتوانند دف را به طور کاملاً مطلوب بنوازند. با داشتن تمرین مداوم و کافی، ساز شما نیز صدای واقعی یک دف را خواهد داشت. نگران صدای غیر قابل کنترل حلقه‌های دف هم نباشید. آن صدا را هم می‌توان با تمرین فراوان، در کنترل خود گرفت.
ویدیوی آموزش دف توسط استاد مسعود حبیبی
منبع: دانلود پکیج آموزش دف نوازی به همراه نت خوانی
منبع: مقالات گوش نوازان